Một cuộc tranh luận quan trọng giữa các nhà đầu tư là liệu thị trường chứng khoán có hiệu quả hay không - nghĩa là liệu nó có phản ánh tất cả thông tin được cung cấp cho những người tham gia thị trường tại bất kỳ thời điểm nào hay không. Giả thuyết thị trường hiệu quả (Efficient Market Hypothesis) cho rằng tất cả các cổ phiếu đều được định giá hoàn hảo theo đặc tính đầu tư vốn có của chúng, mà tất cả những người tham gia thị trường đều sở hữu như nhau.
Các lý thuyết tài chính mang tính chủ quan. Nói cách khác, không có luật nào được chứng minh trong tài chính. Thay vào đó là các khái niệm cố gắng giải thích cách thị trường hoạt động. Ở đây, chúng ta hãy xem xét vị trí mà giả thuyết thị trường hiệu quả đã thiếu sót trong việc giải thích hành vi của thị trường chứng khoán. Mặc dù có thể dễ dàng nhận thấy một số khiếm khuyết trong lý thuyết, nhưng điều quan trọng là phải khám phá sự phù hợp của nó trong môi trường đầu tư hiện đại.
CÁC NỘI DUNG CHÍNH
Giả thuyết thị trường hiệu quả giả định tất cả các cổ phiếu đều được giao dịch theo giá trị hợp lý của chúng.
Giả thuyết dạng yếu ám chỉ giá cổ phiếu phản ánh tất cả thông tin có sẵn, giả thuyết dạng trung bình ngụ ý giá cổ phiếu được tính vào tất cả thông tin có sẵn công khai và giả thuyết mạnh ngụ ý tất cả thông tin đã được tính vào giá cổ phiếu.
Lý thuyết cho rằng sẽ không thể vượt trội hơn thị trường và tất cả các nhà đầu tư đều diễn giải thông tin có sẵn theo cùng một cách.
Mặc dù hầu hết các quyết định vẫn do con người thực hiện, việc sử dụng máy tính để phân tích thông tin có thể làm cho lý thuyết trở nên xác đáng hơn.
Các giả thuyết và biến thể của Giả thuyết thị trường hiệu quả (EMH)
Có ba mức hiệu quả cho giả thuyết thị trường hiệu quả: hiệu quả yếu, hiệu quả trung bình và hiệu quả mạnh.
Mức hiệu quả yếu đưa ra giả định rằng giá cổ phiếu hiện tại phản ánh tất cả các thông tin có sẵn. Hơn nữa, hiệu quả trong quá khứ không liên quan gì đến hiệu quả trong tương lai của cổ phiếu. Do đó, nó giả định rằng phân tích kỹ thuật không thể sử dụng để mang lại lợi nhuận.
Mức hiệu quả trung bình của lý thuyết cho rằng giá cổ phiếu được tính vào tất cả các thông tin được công bố rộng rãi. Do đó, các nhà đầu tư không thể sử dụng phân tích cơ bản để đánh bại thị trường và kiếm được lợi nhuận đáng kể.
Ở mức hiệu quả mạnh của lý thuyết, tất cả thông tin - cả công khai và không công khai - đều đã được tính vào giá cổ phiếu. Vì vậy, nó giả định rằng không ai có lợi thế đối với thông tin có sẵn, cho dù đó là người đó ở trong nội bộ hay bên ngoài. Do đó, nó ngụ ý là thị trường hoàn hảo, và việc kiếm lợi nhuận quá mức từ thị trường là điều gần như không thể.
Fast fact: EMH được phát triển từ Giáo sư kinh tế học Eugene Fama, trong luận văn tiến sĩ của ông vào những năm 1960.
Các vấn đề của EMH
Mặc dù nghe có vẻ tuyệt vời, nhưng lý thuyết này không hình thành mà không bị chỉ trích.
Đầu tiên, giả thuyết thị trường hiệu quả giả định rằng tất cả các nhà đầu tư nhận thức được tất cả các thông tin sẵn có theo cùng một cách. Các phương pháp khác nhau để phân tích và định giá cổ phiếu đặt ra một số vấn đề đối với tính hữu hiệu của EMH. Nếu một nhà đầu tư tìm kiếm các cơ hội thị trường bị định giá thấp trong khi nhà đầu tư khác đánh giá cổ phiếu trên cơ sở tiềm năng tăng trưởng của nó, thì hai nhà đầu tư này đã đi đến một đánh giá khác nhau về giá trị thị trường hợp lý của cổ phiếu. Do đó, một lập luận chống lại EMH chỉ ra rằng, vì các nhà đầu tư đánh giá cổ phiếu theo các cách khác nhau, nên không thể xác định giá trị của một cổ phiếu trong một thị trường hiệu quả.
Lưu ý: Những người ủng hộ EMH kết luận các nhà đầu tư có thể thu được lợi nhuận từ việc đầu tư vào danh mục đầu tư thụ động, chi phí thấp.
Thứ hai, không một nhà đầu tư nào có thể đạt được lợi nhuận lớn hơn một nhà đầu tư khác với cùng một số tiền đầu tư theo giả thuyết thị trường hiệu quả. Vì cả hai đều có cùng thông tin nên họ chỉ có thể đạt được lợi nhuận giống hệt nhau. Nhưng hãy xem xét phạm vi lợi nhuận đầu tư mà toàn bộ các nhà đầu tư, quỹ đầu tư… đạt được. Nếu không có nhà đầu tư nào có lợi thế rõ ràng nào hơn so với nhà đầu tư khác, liệu sẽ có một khoảng chênh lệch lợi nhuận hàng năm trong ngành quỹ tương hỗ, từ thua lỗ đáng kể đến lợi nhuận 50% hoặc hơn? Theo EMH, nếu một nhà đầu tư có lợi nhuận, điều đó có nghĩa là mọi nhà đầu tư đều có lãi. Nhưng điều này còn lâu mới là sự thật.
Thứ ba (và liên quan chặt chẽ đến điểm thứ hai), theo giả thuyết thị trường hiệu quả, không có nhà đầu tư nào có thể đánh bại thị trường hoặc lợi nhuận trung bình hàng năm mà tất cả các nhà đầu tư và quỹ có thể đạt được bằng cách sử dụng nỗ lực cao nhất của họ. Điều này đương nhiên ngụ ý rằng, như nhiều chuyên gia thị trường thường xác nhận, chiến lược đầu tư tốt nhất tuyệt đối chỉ đơn giản là đặt tất cả các quỹ đầu tư của một người vào một quỹ chỉ số. Điều này sẽ tăng hoặc giảm theo mức lợi nhuận hoặc thua lỗ chung của doanh nghiệp. Nhưng có rất nhiều nhà đầu tư đã liên tục đánh bại thị trường. Warren Buffett là một trong những người đã vượt qua mức trung bình năm này qua năm khác.
Xác định EMH
Eugene Fama chưa bao giờ tưởng tượng rằng thị trường hiệu quả của mình sẽ luôn hiệu quả 100% tại mọi thời điểm. Đó là điều không thể, vì giá cổ phiếu cần có thời gian để phản ứng với thông tin mới. Tuy nhiên, giả thuyết hiệu quả không đưa ra định nghĩa chặt chẽ về thời gian giá cần để trở về giá trị hợp lý. Hơn nữa, dưới một thị trường hiệu quả, các sự kiện ngẫu nhiên là hoàn toàn có thể chấp nhận được, nhưng sẽ luôn bị loại bỏ khi giá trở lại bình thường.
Nhưng điều quan trọng phải hỏi là liệu EMH có tự làm hao mòn bằng cách cho phép các sự cố ngẫu nhiên hoặc các tình huống môi trường xảy ra hay không. Không có nghi ngờ gì rằng những tình huống đó phải được xem xét dưới hiệu quả thị trường, nhưng theo định nghĩa, hiệu quả thực sự giải thích ngay cho những yếu tố đó. Nói cách khác, giá sẽ phản ứng gần như tức thời với việc công bố thông tin mới có thể ảnh hưởng đến đặc thù đầu tư của cổ phiếu. Vì vậy, nếu EMH cho phép những điều không có khả năng, nó có thể phải thừa nhận rằng thị trường hiệu quả tuyệt đối là không thể.
Tăng hiệu quả thị trường?
Mặc dù tương đối dễ để dội một gáo nước lạnh vào giả thuyết thị trường hiệu quả, nhưng sự xác đáng của nó thực sự có thể đang tăng lên. Với sự gia tăng của các hệ thống điện toán hóa để phân tích các khoản đầu tư cổ phiếu, giao dịch và các doanh nghiệp, các khoản đầu tư ngày càng trở nên tự động hóa trên cơ sở các phương pháp phân tích cơ bản hoặc toán học nghiêm ngặt. Với sức mạnh và tốc độ phù hợp, một số máy tính có thể xử lý ngay lập tức bất kỳ và tất cả thông tin có sẵn, thậm chí chuyển các phân tích đó thành một giao dịch thực hiện ngay lập tức.
Mặc dù việc sử dụng máy tính ngày càng tăng, hầu hết việc ra quyết định vẫn do con người thực hiện và do đó khó tránh khỏi sai lỗi do người thao tác. Ngay cả ở cấp độ thể chế, việc sử dụng các máy phân tích không hoàn toàn phổ biến. Mặc dù sự thành công của việc đầu tư vào thị trường chứng khoán chủ yếu dựa vào kỹ năng của các nhà đầu tư cá nhân hoặc tổ chức, nhưng mọi người sẽ liên tục tìm kiếm phương pháp chắc chắn để đạt được lợi nhuận lớn hơn mức trung bình của thị trường.
Tóm lại
Có thể nói rằng thị trường sẽ không sớm đạt được hiệu quả hoàn hảo. Để đạt được hiệu quả cao hơn, tất cả những điều này phải xảy ra:
Truy cập phổ biến vào các hệ thống phân tích giá cả tốc độ cao và tiên tiến.
Một hệ thống phân tích định giá cổ phiếu được chấp nhận rộng rãi.
Sự vắng mặt tuyệt đối của cảm xúc con người trong quá trình đưa ra quyết định đầu tư.
Tất cả các nhà đầu tư sẵn sàng chấp nhận rằng lợi nhuận hoặc thua lỗ của họ sẽ hoàn toàn giống với tất cả những người tham gia thị trường khác.
Thật khó để tưởng tượng ngay cả một trong những tiêu chí về thị trường hiệu quả này đã từng được đáp ứng.
